Unia Europejska przyjęła wiążący cel osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r., i chce to uzyskać m.in. poprzez zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii (OZE) w miksie energetycznym. Do 2030 r. udział OZE w końcowym zużyciu energii brutto UE ma bowiem wynieść min. 42,5 proc. (z obecnych 23 proc.) z ambicją do nawet 45 proc.[1]
UE zobowiązuje państwa członkowskie do przyspieszania i upraszczania procedur realizacji projektów OZE, w tym procedur przyłączenia. Co więcej, do 21 lutego 2026 r. państwa członkowskie muszą wyznaczyć obszary przyspieszonego rozwoju energii ze źródeł odnawialnych, w których procedura administracyjna generalnie powinna być ograniczona terminem 12 miesięcy.
Cele klimatyczno-energetyczne a rosnąca liczba odmów przyłączenia
W Polsce udział OZE w zużyciu energii wynosi obecnie ok. 18 proc.[2], a główną barierą dla rozwoju tego rodzaju inwestycji okazuje się być rosnąca liczba odmów przyłączenia. Według informacji opublikowanych przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (Prezesa URE) tylko w 2022 r. wydano ponad 7 tys. negatywnych decyzji, co stanowi wzrost o ok. 88 proc. względem poprzedniego roku[3].
Co więcej, przeprowadzona między 1 stycznia 2018 r. a 30 czerwca 2022 r. kontrola NIK[4] wykazała nieprawidłowości w zakresie przyłączania instalacji OZE. Stwierdzono m.in., że operatorzy sieci elektroenergetycznych (OSE) nie uwzględniają odmów przyłączenia w planowanych inwestycjach, co zostało ocenione jako działanie nierzetelne. Ponadto, w raporcie NIK wskazano, że uzasadnienia odmów wydawane przez Prezesa URE nie są wystarczająco szczegółowe i nie pozwalają na ocenę czy dana decyzja jest zasadna. Oznacza to, że ujednolicenie praktyki OSE jest konieczne dla dalszego rozwoju energetyki odnawialnej, a skala wyzwań w tym obszarze jest ogromna.
Jakie warunki musi spełnić inwestor dla zawarcia umowy przyłączeniowej
Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne[5], operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego (OSPe) lub operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego (OSDe) jest zobowiązany do zawarcia umowy przyłączenia do sieci (UP) na zasadzie równoprawnego traktowania wszystkich podmiotów, które wystąpią ze stosownym wnioskiem. Jeżeli istnieją techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci i dostarczania energii pierwszeństwo powinny mieć instalacje OZE.
W związku z licznymi zapytaniami dotyczącymi przyłączeń publicznoprawnych oraz w drodze tzw. komercyjnego przyłączenia, Prezes URE opublikował informację[6], która ma usunąć wątpliwości interpretacyjne i przyspieszyć procedurę przyłączenia OZE.
Brak spełnienia warunków technicznych, ekonomicznych oraz techniczno-ekonomicznych
Zgodnie z informacją Prezesa URE brak spełnienia warunków technicznych następuje tylko w przypadku, kiedy przeszkoda techniczna ma charakter trwały (żadne działania nie są w stanie jej usunąć) i obiektywny (nieusuwalny)[7], tj. „przyłączenie do sieci jest niemożliwe w obecnym i przyszłym stanie sieci, niezależnie od poczynionych nakładów”.
W ocenie Prezesa URE taka sytuacja jest „niezwykle wyjątkowa”, co w sposób bardzo precyzyjny powinna opisywać odmowa wydania warunków przyłączenia.
Z kolei, brak spełnienia warunków ekonomicznych występuje jedynie w przypadku, kiedy w ocenie odpowiednio OSPe lub OSDe przyłączenie nie jest możliwe ze względu na przyjęte kryterium, w tym:
- Przyłączenie może spowodować przerzucenie kosztów na odbiorcę.
- W planie rozwoju sieci nie zostały zaplanowane niezbędne urządzenia sieciowe.
- Nie ma możliwości pozyskania zewnętrznego finansowania.
Jeśli chodzi o brak spełnienia warunków techniczno-ekonomicznych, to zdaniem Prezesa URE następuje to w przypadku, kiedy przyłączenie jest technicznie wykonalna, ale plan rozwoju OSPe lub OSDe nie przewiduje niezbędnej rozbudowy sieci i przyłączenie może nastąpić tylko wtedy, gdy wnioskujący będzie je współfinansował.
Wytyczne Prezesa URE w zakresie przyłączania instalacji OZE w tzw. trybie komercyjnym
Wnioskujący, którego instalacja nie spełnia warunków ekonomicznych jest uprawniony do wystąpienia o przyłączenie w tzw. trybie komercyjnym, o którym mowa w art. 7 ust. 9 Prawo energetyczne. Właściwy operator jest wówczas zobowiązany do wskazania opłaty przyłączeniowej, której wysokość powinien uzgodnić z wnioskującym. Na jego żądanie, OSE powinien również wskazać sposób kalkulacji tej kwoty z wyszczególnieniem istotnych elementów stanowiących nakłady inwestycyjne.
Zgodnie z informacją Prezesa URE ewentualny spór wnioskującego z operatorem nie stanowi przeszkody realizacji przyłączenia w tzw. trybie komercyjnym.
Wnioskodawcy są uprawnieni do ponownego złożenia podania, np. ze wskazaniem korzystniejszej lokalizacji przyłączenia. Ponadto, operatorzy analizując wnioski o wydanie warunków przyłączenia (WP), nie są uprawnieni do oceny prawidłowości lub wykonalności decyzji o warunkach zabudowy (WZ) i kwestionowania możliwości posadowienia instalacji OZE na określonym w niej terenie.
OZE Wnioski i rekomendacje
- Do 21 lutego 2026 r. wyznaczone zostaną obszary przyspieszonego rozwoju energii ze źródeł odnawialnych. W związku z tym inwestorzy powinni czynnie uczestniczyć w procesie ich wyznaczania, by mieć możliwość szybszej realizacji projektów OZE.
- Odmowa przyłączenia powinna mieć miejsce tylko w wyjątkowych sytuacjach, tj. kiedy:
- Żadne, ani prowadzone obecnie, ani planowane działania, nie umożliwią przyłączenia [kryterium techniczne], lub
- Operator nie jest w stanie sfinansować przyłączenia, a w planie rozwoju sieci nie zostały zaplanowane niezbędne urządzenia sieciowe [kryterium ekonomiczne] lub
- Przyłączenie jest technicznie wykonalne, ale niezbędna rozbudowa sieci nie została zaplanowana w planie rozwoju [kryterium techniczno-ekonomiczne]
- Równolegle do toczącego się postępowania i w związku z wydaną odmową przyłączenia inwestor może wystąpić o tzw. komercyjne przyłączenie.
- Inwestor może kilkukrotnie wystąpić z wnioskiem o przyłączenie, w tym także wskazując inną lokalizację, a OSE nie powinien uzależniać wydania WP od oceny prawidłowości decyzji lokalizacyjnej (WZ).
- Na wniosek inwestora OSE powinien umożliwiać dokonanie komercyjnego przyłączenia, wskazując wysokość i sposób kalkulacji opłaty przyłączeniowej.
- OSE powinien zwiększyć nakłady inwestycyjne na poprawę przepustowości sieci i współpracować z inwestorami wnioskującymi o komercyjne przyłączenie.
- Prezes URE powinien szczegółowo uzasadniać odmowę wydania warunków przyłączenia.
Masz pytania? Skontaktuj się z nami
Milena Kazanowska – Kędzierska
[1] art. 3 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (Dz. Urz. UE. L. z 2018 r. Nr 328 ze zm.)
[2] Overall share of energy from renewable sources in 2022 [dane Eurostat z grudnia 2023 r.]
[3] Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki 01/2023, s. 72-73
[4] Najwyższa Izba Kontroli, Informacja o wynikach kontroli. Rozwój elektroenergetycznej sieci dystrybucyjnej, 2024.
[5] Ustawa z 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2024 r. poz. 266), dalej jako „p.e.”.
[6] Informacja Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nr 15/2024 dotycząca kwestii wywołujących najczęstsze wątpliwości w obszarze przyłączania do sieci z 22 marca 2024 r.
[7] Znajdujący potwierdzenie w planie w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię, sporządzanym odpowiednio przez OSPe lub OSDe, stosownie do art. 16 p.e.
