Prace nad rozporządzeniem „EMFA” (European Media Freedom Act), czyli europejskim aktem o wolności mediów, zmierzają ku końcowi. Kraje członkowskie wypracowały już nieoficjalne porozumienie, które w niedalekiej przyszłości ma zostać formalnie przyjęte przez Parlament i Radę UE. W swoich założeniach akt ma się przyczynić do zwiększenia poziomu ochrony wolności i pluralizmu mediów na rynku europejskim oraz harmonizacji uregulowań obowiązujących w poszczególnych państwach członkowskich. Środowisko wydawców i dziennikarzy wiąże z EMFA duże nadzieje, ale nie brakuje i głosów krytycznych.
Skąd pomysł na European Media Freedom Act
Przyczynkiem do zwrócenia uwagi unijnego ustawodawcy na konieczność zwiększenia ochrony niezależności mediów, w tym przedsiębiorstw medialnych, jest obserwowane w różnych krajach członkowskich rosnące ich upolitycznienie.
W odpowiedzi na to EMFA ma m. in. chronić niezależność dziennikarzy, mediów publicznych, zapewniać transparentność struktury właścicielskiej przedsiębiorstw medialnych i zapobiegać koncentracji na rynku medialnym za pomocą tzw. „testu pluralizmu mediów”.
Ochrona niezależności dziennikarskiej
Ochrona niezależności dziennikarskiej na mocy EMFA przejawia się przede wszystkim w ograniczeniu ingerencji i wywierania wpływu na funkcjonowanie redakcji przez państwa członkowskie.
Europejski akt o wolności mediów zakazuje również rządzącym podejmowania działań władczych mających na celu ujawnienie dziennikarskiego źródła oraz stosowania wobec wydawców, redakcji czy dziennikarzy oprogramowania szpiegującego.
Restrykcje te są jednak istotnie ograniczone. Wymienione czynności mogą być bowiem dokonywane, gdy jest to uzasadnione „nadrzędnym wymogiem leżącym w interesie publicznym” (w przypadku odmowy ujawnienia źródła) lub względami bezpieczeństwa narodowego (w przypadku oprogramowania szpiegującego).
Uzasadnione są więc obawy, że takie ograniczenia, wyrażone w formie niedookreślonych klauzul generalnych, mogą w praktyce skutkować istotnym osłabieniem ochrony niezależności dziennikarskiej, która, zgodnie z założeniami, stanowić ma jedną z głównych wartości chronionych nowym rozporządzeniem.
EMFA a media publiczne
W ramach EMFA podkreślono misję publiczną mediów państwowych, które w związku z tym zobowiązane są do zapewnienia odbiorcom dostępu do pluralistycznych informacji i opinii.
A te zapewniać mają przejrzyste i obiektywne procedury oraz kryteria, w ramach których wybierani będą członkowie zarządów państwowych przedsiębiorstw medialnych. Prawo krajowe powinno również ograniczać możliwość wcześniejszego odwołania członka zarządu, do sytuacji wyjątkowych.
Europejska Rada ds. Usług Medialnych a przeciwdziałanie monopolom medialnym
Rozporządzenie EMFA powołuje do życia nowy niezależny organ, złożony z przedstawicieli krajowych władz lub organów regulacyjnych – Europejską Radę ds. Usług Medialnych.
Ten wyspecjalizowany organ ma przede wszystkim wspierać Komisję Europejską przy realizacji działań wynikających z rozporządzenia EMFA. Wydaje się jednak, że jednym z najistotniejszych zadań stojących przed Radą będzie opiniowanie krajowych przypadków koncentracji na rynku mediów, które mogą wpłynąć na jego funkcjonowanie, pluralizm mediów i niezależność redakcyjną.
EMFA zobowiązuje państwa członkowskie do kształtowania przepisów krajowych w taki sposób, by te umożliwiały przejrzystą i obiektywną ocenę przypadków koncentracji na rynku medialnym. Jeżeli decyzje organów krajowych mogą wpływać na funkcjonowanie unijnego rynku wewnętrznego, będą one zobowiązane do ich konsultowania z Radą i uwzględnienia w jak największym stopniu jej opinii.
Można pokusić się o tezę, że jednym z głównych celów unijnego ustawodawcy, stawianych w ramach EMFA, jest przeciwdziałanie powstawaniu w UE monopoli medialnych. Wprowadzenie nowych uregulowań można też wiązać z aktualną sytuacją w poszczególnych państwach członkowskich, gdzie coraz częściej obserwuje się koncentrację takich podmiotów.
Czy EMFA zapewni wolność i pluralizm mediów w UE
Założenia, które padły u podstaw EMFA oraz chęć wzmocnienia pluralizmu i wolności mediów na poziomie ustawodawstwa unijnego niewątpliwie należy uznać za słuszne.
EMFA jest jednak krytykowana za próbę zbyt daleko idącej harmonizacji ustawodawstw krajowych w obszarze, który z uwagi na historie i tradycje pozostaje różny w poszczególnych państwach członkowskich. Wątpliwości budzą także m. in. niedookreślone ograniczenia ochrony niezależności dziennikarskiej, które mogą rodzić pole do nadużyć.
Wobec wielu regulacji, które odwołują się do klauzul generalnych, realny wpływ EMFA na wolność i pluralizm mediów poznamy dopiero po wejściu w życie tego rozporządzenia. Niewątpliwie istotną rolę przy jego interpretacji odegra TSUE, do którego trafią sprawy związane ze stosowaniem rozporządzenia EMFA w poszczególnych państwach członkowskich.
Masz pytania? Skontaktuj się z nami
