Przerwy w łańcuchach dostaw spowodowane pandemią SARS-CoV-2, braki kadrowe, postępująca inflacja, wzrost cen paliw, presja płacowa ze strony pracowników, wojna w Ukrainie – to tylko niektóre z trudności, z jakimi muszą mierzyć się wykonawcy zamówień publicznych. Wszystkie mają znaczący wpływ na rentowność zawartych już kontraktów.
Waloryzacja wynagrodzenia a prawo zamówień publicznych
Ustawa z 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych wprowadziła wymóg, zgodnie z którym umowa w sprawie zamówienia publicznego na roboty budowlane lub usługi powinna zawierać postanowienia pozwalające na waloryzację wynagrodzenia należnego wykonawcy zamówienia publicznego, w sytuacji zmiany cen materiałów lub kosztów związanych z jego realizacją.
W wielu przypadkach regulacje ustawowe okazały się niewystarczające. Nie obejmowały bowiem umów na dostawy oraz umów o okresie realizacji krótszym niż 12 miesięcy. Ponadto, w wielu kontraktach publicznych sposób, w jaki ukształtowana została klauzula waloryzacyjna efektywnie uniemożliwiał wykonawcom ubieganie się o podwyższenie wynagrodzenia. Klauzule były na przykład obwarowane warunkami, które nie mogły zostać spełnione.
Powyższy problem dostrzegł Urząd Zamówień Publicznych, który w marcu br. opublikował opinię na temat dopuszczalności zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego. W ocenie Urzędu konflikt zbrojny w Ukrainie może być podstawą do zmiany umowy i podwyższenia wynagrodzenia wykonawcy – i to nawet wówczas, gdy zamawiający przewidział klauzulę waloryzacyjną w umowie w sprawie zamówienia publicznego, ale klauzula ta okazała się niewystarczająca.
Waloryzacja wynagrodzenia w umowach w sprawie zamówienia publicznego – stanowisko Prokuratorii Generalnej
2 sierpnia 2022 r. swoją opinię na ten temat opublikowała Prokuratoria Generalna. Jej stanowisko jest zbliżone do poglądów zaprezentowanych przez Urząd Zamówień Publicznych.
Jak dostrzegła w swojej opinii Prokuratoria, waloryzacja jest rozumiana „jako urealnienie wynagrodzenia wykonawcy z uwagi na tego rodzaju wzrost cen materiałów lub innych kosztów niezbędnych do realizacji umowy, który skutkuje powstaniem znacznej nierównowagi ekonomicznej stron umowy – stanowi instrument, dzięki któremu następuje usunięcie skutków tego zdarzenia. Wobec ryzyka występowania zjawisk trudnych lub nawet niemożliwych do przewidzenia na etapie zawierania umowy, a mających przemożny wpływ na procesy gospodarcze (np. konflikt zbrojny, pandemia), stosowanie mechanizmów waloryzacji wynagrodzenia jest w wielu przypadkach uzasadnione, a wręcz konieczne”.
Prokuratoria Generalna jest zdania, że waloryzacja wynagrodzenia wykonawcy jest dopuszczalna na podstawie art. 455 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo zamówień publicznych, tj. w sytuacji, w której:
- nastąpił wzrost cen, spowodowany okolicznościami, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć oraz
- wzrost wartości wynagrodzenia wykonawcy wywołany zmianą cen nie przekracza 50 proc. wartości pierwotnej umowy.
Co więcej, Prokuratoria Generalna nie tylko stwierdziła, że podwyższenie wynagrodzenia jest dopuszczalne, gdy zamawiający przewidział w umowie klauzulę waloryzacyjną, ale okazała się ona niewystarczająca, lecz także uznała, że zmiany umowy mogą polegać na wprowadzeniu do kontraktu klauzuli waloryzacyjnej (jeżeli wcześniej w ogóle jej nie było) lub na podwyższeniu przyjętego limitu waloryzacji.
Odmowa podwyższenia wynagrodzenia wykonawcy – ważne stanowisko Prokuratorii Generalnej
Na szczególną uwagę zasługuje fragment opinii Prokuratorii, w którym autorzy stwierdzają, że działaniem niegospodarnym (ze strony zamawiającego) byłaby odmowa podwyższenia wynagrodzenia wykonawcy mimo spełnienia przesłanek dopuszczalności zmiany umowy, zwłaszcza, gdy wykonawca może choćby potencjalnie, skutecznie żądać podwyższenia wynagrodzenia na podstawie klauzul rebus sic stantibus (czyli tzw. klauzul waloryzacyjnych zawartych w Kodeksie cywilnym).
Opisane powyżej opinie – zarówno Urzędu Zamówień Publicznych, jak i Prokuratorii Generalnej –należy niewątpliwie uznać za wychodzące naprzeciw oczekiwaniom wykonawców zamówień publicznych i zmierzające do przywrócenia równowagi ekonomicznej pomiędzy stronami umowy.
Jak możemy pomóc przy waloryzacji kontraktów?
- Analizujemy treść umowy w sprawie zamówienia publicznego pod kątem podstaw prawnych umożliwiających waloryzację wynagrodzenia;
- Przygotowujemy wnioski o zmianę umowy poprzez podwyższenie wynagrodzenia umownego;
- Bierzemy udział w negocjacjach z zamawiającym;
- Analizujemy możliwość wystąpienia do sądu powszechnego z powództwem o zapłatę wynagrodzenia z uwagi na nadzwyczajną zmianę stosunków oraz reprezentujemy klientów przed sądem.
Masz pytania? Skontaktuj się z autorami