Nasi eksperci Dr Jacek Kozikowski i Aleksandra Ryżkowska dzienniku Rzeczpospolita komentują wdrażany w Chinach tzw. system zaufania społecznego (Social Credit System).
Wdrażany w Chinach System Zaufania Społecznego (Social Credit System) stanowić może istotne wyzwanie organizacyjne i prawne dla podmiotów zagranicznych prowadzących działalność w tym kraju. Wpłynie również na działalność polskich przedsiębiorstw w Chinach.
Polskie firmy powinny zwrócić szczególną uwagę na weryfikację swoich chińskich partnerów biznesowych, już nie tylko pod kątem badania jakości produkowanych towarów czy zgodności ich działania z prawem, ale również ich ratingu w Systemie Zaufania Społecznego.
Na czym polega chiński System Zaufania Społecznego?
System Zaufania Społecznego to wdrażany obecnie w Chinach system monitorowania i oceny zachowań obywateli pod kątem zgodności z prawem i zasadami współżycia społecznego. Opiera się na bazach danych, do których trafiają informacje z wszelkiego rodzaju rejestrów państwowych, sądów, organów administracji publicznej, ale również z monitoringów miejskich czy aplikacji mobilnych.
W założeniu celem tworzenia Systemu Zaufania Społecznego w Chinach jest zbudowanie społeczeństwa o wysokim poziomie zaufania, w którym osoby i organizacje będą przestrzegać prawa oraz pozaprawnych standardów życia społecznego.
Dokonuje się tego, przypisując obywatelom oceny społeczne na podstawie ich zachowania, które bezpośrednio przekładają się na ułatwienia lub niedogodności w życiu codziennym.
Wysokie oceny ułatwiają dostęp do wszelkiego rodzaju świadczeń publicznych, niskie oceny powodują zaś utratę zaufania społecznego i w rezultacie utrudniony dostęp do świadczeń, rynku mieszkaniowego czy kredytowego.
Rozwijany System Zaufania Społecznego swoim zasięgiem obejmuje również wszystkie spółki zarejestrowane w Chinach, w tym podmioty zagraniczne. Działalność firm jest stale monitorowana pod kątem zgodności z prawem i pozaprawnymi normami współżycia społecznego.
Rating firm w Systemie Zaufania Społecznego
Punktacja przedsiębiorstwa obejmuje informacje dotyczące przestrzegania prawa, niezalegania z płatnością podatków czy wdrażania w organizacji polityk rządowych. Ocenie podlegają również prowadzone w przeszłości projekty, szczególnie te związane z sektorem publicznym. Kontroli poddawane są między innymi roczne sprawozdania finansowe. Dodatkowym elementem jest ocena posiadanych przez firmę licencji, dbałości o środowisko naturalne, przestrzegania praw pracowników, a także działalności w Internecie (szczególnie w zakresie e-commerce).
Firmy niespełniające wymogów i posiadające niski wynik punktowy w ratingu mogą znaleźć się na tzw. czarnej liście. Przełożyć się to może na ich bieżącą działalność, w tym prowadzić do ograniczenia dostępu do kapitału na rynku, możliwości udziału w zamówieniach publicznych czy korzystania z pomocy publicznej. Pojawienie się danej firmy na czarnej liście ma również konsekwencje dla jej partnerów biznesowych, ponieważ utrzymywanie relacji biznesowych z taką spółką obniża rating współpracujących z nią podmiotów.
System Zaufania Społecznego obejmuje bezpośrednio wszystkie firmy zarejestrowane w Chinach, zarówno krajowe, jak i zagraniczne. Pośrednio natomiast może mieć wpływ na wszystkie przedsiębiorstwa, których działalność związana jest z Chinami w zakresie, w jakim ich partnerzy biznesowi w Chinach objęci będą tym systemem.
Polska firma posiadająca przedstawicielstwo, oddział lub spółkę córkę w Chinach będzie objęta bezpośrednio Systemem i będzie musiała w tym zakresie zapewnić zgodność swojej działalności z jego wymogami. Od uzyskanej oceny mogą bowiem zależeć omawiane wcześniej udogodnienia lub ograniczenia w dostępie do rynku chińskiego.
W przypadku polskiej firmy nieprowadzącej stałej działalności w Chinach, a jedynie importującej stamtąd towary, System będzie miał zastosowanie pośrednie. Systemem objęci będą chińscy dostawcy polskiego importera, co oznacza że ich pozytywny lub negatywny rating będzie wpływał na ewentualny przyszły rating polskiej firmy (gdyby ta zdecydowała się na obecność w Chinach).
System Zaufania Społecznego jest nadal tworzony, stąd na obecnym etapie nie jest jeszcze przesądzone, jakie wymogi będzie on nakładał na podmioty z branż technologicznych, szczególnie w zakresie obowiązku przekazywania danych użytkowników do rejestrów prowadzonych przez Państwo. Kwestia ta może być szczególnie istotna dla firm z branż takich jak IT i gaming, czy dostawców usług technologicznych, którzy zarządzają dużą ilością wrażliwych danych użytkowników, w tym często dotyczących ich zachowań konsumenckich.
Na co zwrócić uwagę już dziś – kluczowe kwestie
Korporacyjny System Zaufania Społecznego będzie miał istotny wpływ na funkcjonowanie i rozwój firm działających w Chinach. Nie jest on jeszcze skonsolidowany, a odpowiednie rejestry i ratingi firm prowadzone są przez różne organy administracji publicznej. Dlatego też, na obecnym etapie ważne jest, aby przedsiębiorstwa prawidłowo ustaliły, które organy administracji publicznej prowadzą ich rating oraz określiły swoje obowiązki związane z wprowadzanym Systemem. Jakie więc kroki mogą podjąć polskie firmy działające w Chinach?
Przede wszystkim ustalić ramy regulacyjne obowiązujące na obszarze i w sektorze swojej działalności. Ponieważ System nie jest jeszcze ujednolicony na poziomie krajowym, regulacje mające wpływ na rating przedsiębiorstw mogą różnić się w zależności od prowincji lub miasta, bądź branży, w której firma działa (inne dla branży farmaceutycznej, a inne dla żywnościowej). Poza ramami regulacyjnymi istotne jest również poznanie faktycznych oczekiwań organów administracji publicznej względem przedsiębiorstw działających na obszarze lub w sektorze podlegającym danemu organowi.
Kolejnym krokiem powinna być weryfikacja partnerów biznesowych. Współpraca z firmami posiadającymi niski rating obniża bowiem ocenę ich kontrahentów, kluczowe jest zatem zbadanie ratingu chińskich partnerów biznesowych w ramach Systemu Zaufania Społecznego.
Rekomendowanym przez nas działaniem jest również przeprowadzenie audytu wewnętrznego w przedsiębiorstwie, mającego na celu sprawdzenie, czy informacje, które zostaną przekazane organom, pozostają w pełnej zgodności z przepisami. Oznacza to, że firmy muszą upewnić się, że ich wewnętrzne procesy i struktury są skonfigurowane w sposób pozwalający na efektywne stosowanie się do wymogów Systemu Zaufania Społecznego, zabezpieczając podmiot przed negatywnymi ocenami i sankcjami. Taki audyt pozwoli też ustalić, czy obowiązujące w firmie procedury są wystarczające, czy też należy wdrożyć nowe procedury zapewniające zgodność z wymaganiami Systemu.
Ostatnim krokiem są już działania naprawcze w sytuacji uzyskania niskiej oceny w Systemie Zaufania Społecznego. Wdrożenie programu naprawczego, który pozwoliłby na podniesienie poziomu punktowego trwa zazwyczaj od 1 do 3 miesięcy. Jeśli jednak firma znajdzie się na czarnej liście, wyjście z niej może zająć nawet od 2 do 5 lat.
Dr Jacek Kozikowski, LL.M.
Aleksandra Ryżkowska, LL.M.
