W końcu ją mamy, w końcu się doczekaliśmy. Od 22 maja tego roku obowiązuje polska ustawa o fundacji rodzinnej. Długo trwały konsultacje oraz uzgodnienia pomiędzy biznesem, Ministerstwem Rozwoju i Technologii, autorem rządowego projektu ustawy, oraz środowiskiem branż doradczych, w szczególności doradców prawnych i podatkowych.
Fundacja rodzinna, choć w polskim prawie jest rozwiązaniem zupełnie nowym, jest znana i wykorzystywana przez polskich przedsiębiorców od lat. Do tej pory twórcy rodzinnych biznesów, myśląc o tym, kto będzie kontynuował dzieło ich życia, szukali sprawdzonych rozwiązań poza granicami kraju.
Wiele biznesowych rodzin w Polsce planowało i układało sukcesję według najlepszych wzorców z zachodniej Europy, z krajów takich, jak Szwajcaria, Liechtenstein, Holandia, Niemcy i inne. Wymagało to jednak przeniesienia aktywów pod zagraniczną jurysdykcję, w której tworzona była rodzinna fundacja.
Wprowadzenie fundacji rodzinnej do polskiego prawa oznacza, że aktywów nie trzeba już przenosić za granicę.
Potrzeba wczesnego planowania sukcesji
O tym, jak wiele emocji może budzić sukcesja świadczy nagrodzony wieloma filmowymi nagrodami, cieszący się ogromną popularnością serial HBO pod tym samym tytułem.
Serialowa „sukcesja”, opowiadająca historię rodziny potentatów mediowych w USA, pokazuje nieprzewidywalność życia oraz potwierdza życiową prawdę, którą można ująć w prostych słowach: „życie pisze własne scenariusze”.
Również historia polskiego biznesu zna spektakularne i głośne przypadki, w których brak zaplanowanej sukcesji okazał się być olbrzymim problemem. Bliscy i ci, którzy z dnia na dzień musieli wejść w rolę sukcesorów, zaskoczeni nagłym i niespodziewanym odejściem nestora rodu, byli pozbawieni instrumentów i narzędzi, zapewniających odpowiednie zaplanowanie i ułożenie sukcesji w rodzinnym biznesie.
No dobrze, skoro ostatni sezon serialu dobiegł końca, pora więc nieco zagłębić się w szczegóły dotyczące polskiej fundacji rodzinnej na gruncie obowiązującej od kilku tygodni ustawy.
Czym jest fundacja rodzinna
Po pierwsze, warto odpowiedzieć sobie na pytanie, czym w zasadzie jest fundacja rodzinna. I wyjść od tego, czym fundacja rodzinna na pewno nie jest. Nie jest bowiem tzw. fundacją charytatywną, ani nie należy do organizacji pożytku publicznego, które tworzone są na postawie obowiązującej od wielu lat ustawy o fundacjach. Nie jest również spółką prawa handlowego, choć w pewnym sensie bliżej jej do spółki, niż do tzw. zwykłej fundacji.
Przeznaczeniem fundacji rodzinnej jest gromadzenie mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na ich rzecz. Jednym z głównych celów fundacji rodzinnej jest zapewnienie sukcesji na przyszłe pokolenia. Warto jednak pamiętać o tym, że fundacja rodzinna umożliwia ochronę rodzinnego majątku również za życia fundatora.
Częstokroć powoływany przykład znakomitego kierowcy formuły 1, Michaela Schumachera pokazuje, że wielkomilionowy majątek rodzinny może wymagać szczególnej ochrony i zarządzania. I to nie tylko w przypadku śmierci fundatora, ale również wtedy, kiedy ulegnie on groźnemu wypadkowi lub gdy wskutek choroby jego normalne funkcjonowanie zostanie uniemożliwione w sposób trwały lub na tyle długotrwały, by do zarządzania rodzinną fortuną potrzeba była szczególna organizacja, jaką jest fundacja rodzinna.
Zaplanowanie sukcesji obejmuje również ułożenie odpowiednich wydatków i wsparcia dla bliskich fundatora. W szczególności dotyczy to dzieci, których wiek może wymagać odpowiedniego przygotowania ich do przyszłej roli. Dlatego polska ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje, że fundacja rodzinna może w szczególności pokrywać koszty utrzymania lub kształcenia jej beneficjentów.
Fundacja rodzinna jest pomyślana, jako swojego rodzaju rodzinny holding, który posiada udziały i akcje lub inne prawa udziałowe w spółkach i innych biznesowych przedsięwzięciach. W określonym zakresie może również bezpośrednio prowadzić działalność gospodarczą.
Brak ograniczeń wynikających z prawa spadkowego
Fundacja rodzinna pozwala na ułożenie sukcesji w sposób całkowicie odmienny od reguł prawa spadkowego.
Wprowadzenie rodzinnego majątku do fundacji rodzinnej, oznacza, że majątek ten nie podlega normalnemu dziedziczeniu, co w wielu przypadkach prowadziłoby do jego rozdrobnienia pomiędzy spadkobierców. Poza tym, nie zawsze spadkobiercom zależy na utrzymaniu rodzinnej firmy, wielu myśli o sprzedaniu swoich udziałów w rodzinnym biznesie w obce ręce. Fundacja pozwala na utrzymanie firmy w rękach rodziny, której członkowie są wskazani jako beneficjenci fundacji, mający wpływ na jej zarządzanie i na czerpanie wspólnych korzyści z pomnażanego przez nią majątku.
Nie oznacza to jednak, że prawa „naturalnych sukcesorów” mogą być w ten sposób naruszone. Zgodnie bowiem z przepisami ustawy, fundacja rodzinna odpowiada solidarnie z fundatorem za jego zobowiązania powstałe przed jej ustanowieniem, w tym z tytułu obowiązku alimentacyjnego. Odpowiada także za wykonanie powstałego po jej ustanowieniu obowiązku alimentacyjnego obciążającego fundatora.
W przypadku, gdy egzekucja z majątku fundatora obowiązku alimentacyjnego powstałego po ustanowieniu fundacji rodzinnej okaże się bezskuteczna, uprawniony może prowadzić egzekucję z majątku fundacji. Jej odpowiedzialność w tym zakresie ogranicza się do wartości mienia wniesionego przez fundatora według stanu z chwili wniesienia, a według cen z chwili zaspokojenia wierzyciela.
Podsumowanie
Utworzenie fundacji rodzinnej jest doniosłym wydarzeniem, wymagającym starannego przygotowania i przemyślenia założeń sukcesji. Oprócz przygotowania dokumentacji założycielskiej, przemyślenia wymaga skład organów fundacji, w tym przede wszystkim zarządu i rady nadzorczej, jak również ułożenia odpowiednich mechanizmów prawnych, które pozwolą na utrzymanie pełnej kontroli nad majątkiem i jego dalszym rozwojem.
Jak każdy proces, który dotyczy bezpieczeństwa prawnego budowanego od dziesięcioleci majątku oraz ułożenia opartych na rodzinnych wartościach rozwiązań i fundamentów nowoczesnej organizacji, zdolnej zapewnić dalszy wzrost pomnażanego kapitału i dobrobytu obecnych i przyszłych pokoleń wymaga to zaangażowania profesjonalnych doradców.
Wprowadzenie do polskiego prawa fundacji rodzinnej jest zmianą, na którą od wielu lat czekali polscy przedsiębiorcy. Przyjęte w polskiej ustawie rozwiązania ocenić należy jako korzystne dla polskiego biznesu, bo pozwalające na dość elastyczne dopasowanie fundacji do indywidualnych potrzeb rodziny i rozwijanego przez nią biznesu.
Masz pytania? Skontaktuj się z autorem
