Zaznacz stronę

Działania EBA w odniesieniu do kryzysu związanego z Covid-19

Europejski Urząd Nadzoru Bankowego wydał nowy komunikat w związku z Covid-19

W dniu 25 marca 2019 r. Europejski Urząd Nadzoru Bankowego („EBA”) wydał nowy komunikat w sprawie działań mających przeciwdziałać kryzysowi związanemu z Covid-19 („Kryzys Covid-19”). Komunikat odnosi się do 3 obszarów:

  • funkcjonowania systemu wymogów ostrożnościowych, w tym kwestii dotyczących:

a) klasyfikacji niespłaconych pożyczek, których de facto dotyczą niewykonania zobowiązania,

b) identyfikacji zagrożonych ekspozycji,

c) ujęcia księgowego zagrożonych ekspozycji;

  • ochrony konsumentów oraz płatności – EBA:

a) przypomina instytucjom finansowym o ich obowiązkach w zakresie ochrony konsumentów,

b) tymczasowo znosi niektóre obowiązki sprawozdawcze dla dostawców usług płatniczych (PSP),

c) wzywa dostawców usług płatniczych do podniesienia swoich progów płatności zbliżeniowych do ustawowego limitu;

  • konsultacji oraz wymogów sprawozdawczych banków względem EBA.

 

Funkcjonowanie systemu wymogów ostrożnościowych

  • W swoim oświadczeniu EBA wyjaśnił, że opóźnienia w płatnościach będące rezultatem wprowadzonych inicjatyw legislacyjnych w poszczególnych państwach („Inicjatywy Legislacyjne”), skierowane do wszystkich klientów, nie prowadzą do automatycznej klasyfikacji tych klientów jako potencjalnych dłużników niewywiązujących się ze zobowiązań, w tym dokonywania płatności czy potencjalnej niewypłacalności. W takich sytuacjach powinna być zastosowana indywidualna ocena prawdopodobieństwa dokonania zapłaty/spłaty przez danego klienta.
  • EBA podkreślił również, że stosując międzynarodowy standard rachunkowości zgodnie z MSSF9, istnieje oczekiwanie, że instytucje finansowe zastosują odmienny stopień oceny sytuacji w stosunku do klientów, w stosunku do których aktualna sytuacja Kryzysu Covid-19 nie wpłynie znacząco na ich sytuację kredytową, oraz inny w stosunku do klientów, których Kryzys Covid-19 dotknie w większym stopniu i istnieje duże prawdopodobieństwo utraty przez nich zdolności kredytowej i zdolności do spłaty swoich zobowiązań.
  • Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) w dniu 25 marca 2020 r. wydał również oświadczenie z dalszymi wytycznymi na temat skutków Kryzysu Covid-19 w zakresie szeroko pojętej księgowości, środków wsparcia gospodarczego i pomocy przyjętej przez państwa członkowskie UE w odpowiedzi na Kryzys Covid-19 („Oświadczenie ESMA”).

 

Klasyfikacja niespłaconych pożyczek, których de facto dotyczy niewykonanie zobowiązania

Identyfikacja niewykonania zobowiązania obejmuje szereg tzw. czynników mitygujących, na podstawie których można zaklasyfikować dane zdarzenie do zakresu niewykonania zobowiązania, biorąc pod uwagę rzeczywiste okoliczności Kryzysu Covid-19, oraz w stosunku do których wzięte są pod uwagę także prawdopodobne straty ekonomiczne.

  • Jeśli chodzi o kryteria tzw. przeszłych terminów – przypadek naruszenia (event of default) nie występuje do 90 dni opóźnień w wykonywaniu zobowiązań, zapewniając wystarczający czas na restrukturyzację pożyczek, jeżeli ten czas 90 dni jest niezbędny. Ma to szczególne znaczenie podczas Kryzysu Covid-19 i utraty bądź też obniżenia dochodów przez klientów. Wytyczne EBA dotyczące stosowania definicji default wskazująna możliwość wydłużenia tego terminu w drodze Inicjatyw Legislacyjnych rządów poszczególnych państw. Decyzje w tym zakresie zarówno sektora publicznego – w formie Inicjatyw Legislacyjnych – jak i prywatnego, w tym również instytucji finansowych (łącznie z Inicjatywami Legislacyjnymi jako „Środki Zaradcze”), powinny być traktowane podobnie w takim zakresie, w jakim mają podobny cel i cechy. W związku z powyższym EBA wkrótce przedstawi kryteria pozwalające na ustalenie, jakie cechy może mieć takie podobne traktowanie Środków Zaradczych.
  • Pożyczki powinny być renegocjowane w taki sposób, jakby sytuacja finansowa klienta nie pogorszyła się (tj. wartość bieżąca netto przepływów pieniężnych z pożyczki pozostaje taka sama po tej nietypowej restrukturyzacji). W takim przypadku, jeżeli dłużnik nadal może wypełniać swoje zobowiązania wynikające z renegocjowanej umowy, nie ma potrzeby klasyfikowania ekspozycji jako niewykonanej (nie powinna być tutaj stosowana automatyczność). Tego rodzaju restrukturyzacja nie powinna być uważana za trudną restrukturyzację. Wręcz przeciwnie, należy to uznać za odpowiednie środki mające na celu udzielenie ulgi tym klientom, którzy chwilowo nie są w stanie obsłużyć pożyczki w związku z Kryzysem Covid-19.
  • Tylko brak spłaty zaległych kwot prowadzi do niewykonania zobowiązania, ponieważ kwoty przeterminowane muszą przekroczyć próg istotności, aby można jest było uznać za niewykonywanie zobowiązania. W konsekwencji oznacza to, iż tylko opóźnienie znacznych kwot prowadzi do niewykonania zobowiązania.
  • W przypadku wprowadzenia Inicjatyw Legislacyjnych w poszczególnych państwach zezwalających na zawieszenie lub opóźnienia w płatnościach („Przesunięcia w Płatnościach”), ma to wpływ na kryterium 90 dni w odniesieniu do przeterminowania udzielonego finansowania. Opóźnienia powinny być liczone na podstawie zmodyfikowanych harmonogramów płatności. Przy czym instytucje finansowa są nadal zobowiązane do oceny prawdopodobieństwa wystąpienia zadłużenia w przypadku braku płatności w poszczególnych przypadkach. Ocena ta odnosić się powinna do zmienionego harmonogramu płatności.
  • Oczekiwaniem EBA jest aby takich indywidualnych ocen dokonywać ostrożnie, w sposób, który nie pociąga za sobą automatyzacji. Ponadto instytucje finansowe, które stoją w obliczu znacznej liczby dokonania potencjalnych indywidualnych ocen, powinny priorytetowo traktować analizę opartą na potencjalnym ryzyku. W okresie bezpośrednio po dokonaniu Przesunięć w Płatnościach instytucje finansowe powinny zwrócić szczególną uwagę na te ekspozycje, w których występują opóźnienia w płatnościach zgodnie ze zmienionym już harmonogramem, i wskazać potencjalne prawdopodobieństwo, że płatność nie nastąpi terminowo. Wszelkie oceny będą ponadto musiały być dokonywane w sposób spójny: w oparciu o wiarygodne informacje i z uwzględnieniem wszelkich podejmowanych działań, mających wpływ na wiarygodność kredytową klientów.

 

Identyfikacja zagrożonych ekspozycji

  • EBA zauważa, że w okolicznościach Kryzysu Covid-19 podjęte Środki Zaradcze, ich oferowanie i akceptacja, nie prowadzą automatycznie do przeklasyfikowania udzielonych finansowań na tzw. zagrożone ekspozycje. Innymi słowy, nie ma automatycznego przeklasyfikowania na tzw. zagrożone ekspozycje gdy oferowane są ogólne Środki Zaradcze.
  • Do celów sprawozdawczości nadzorczej opracowana została definicja tzw. zagrożonych ekspozycji i można o niej mówić w sytuacji, gdy instytucje finansowe oferują konkretne środki, aby pomóc konkretnemu klientowi, który ma przejściowe trudności finansowe związane ze spłatą udzielonego finansowania lub jest prawdopodobne, że takie trudności mogą wystąpić. Indywidualna ocena trudności finansowych klienta i udzielenie środków wsparcia dostosowanych do tej sytuacji finansowej klienta stanowią zdaniem EBA podstawę tzw. forbearance.
  • Środki Zaradcze wprowadzone w odpowiedzi na Kryzys Covid-19 mają na celu systemowe rozwiązanie problemu oraz zmniejszenie potencjalnych zagrożeń, które mogą wystąpić w całej gospodarce UE w przyszłość. W tym sensie środki te nie są specyficzne dla danego klienta, chociaż mogą być tak traktowane na podstawie korzystania przez klienta z innych produktów, ponieważ długość opóźnień w płatnościach – niezależnie od wykorzystywanego produktu – ustalana jest dla każdego klienta bez względu na jego specyficzną sytuację finansową.

 

Ujęcie księgowe tzw. zagrożonych ekspozycji

W odniesieniu do ujęcia księgowego tzw. zagrożonych ekspozycji, EBA koordynował działania z ESMA, który wydał Oświadczenie ESMA. Oba komunikaty są spójne i należy je czytać łącznie w odniesieniu do aspektów związanych z MSSF9. MSSF9 opiera się na zestawie zasad, które z natury nie mają charakteru mechanicznego i wymagają zastosowania pewnego stopnia oceny. Wzrost ryzyka kredytowego należy ocenić na podstawie identyfikacji znaczących zmian w całym oczekiwanym okresie tzw. życia finansowań, czyli okresu ich trwania, a nie tylko w odniesieniu do momentu ich trwania podczas Kryzysu Covid-19.

  • MSSF9 oferuje pewien stopień elastyczności, tzn. nie określa terminu, kiedy nastąpił znaczny wzrost ryzyka kredytowego. Wymaga raczej oceny na podstawie czynników ilościowych i jakościowych. Pod tym względem nie ma ścisłego automatyzmu. Ocenę instytucji finansowych dotyczącą tego, czy nastąpił znaczny wzrost ryzyka kredytowego, przeprowadza się poprzez identyfikację znaczących zmian w całym potencjalnym czasie trwania ekspozycji, tzw. życia finansowania. W ocenie EBA zastosowanie Środków Zaradczych, mających na celu zaradzenie niekorzystnemu wpływowi Kryzysu Covid-19, nie powinno być traktowane jako automatyzm pozwalający na wyciągnięcie wniosku, że nastąpił znaczny wzrost ryzyka kredytowego.
  • MSSF9 wymaga uwzględnienia wszystkich rozsądnych i dostępnych informacji (bez ponoszenia nadmiernych kosztów) (w tym informacji co do prognoz na czas po Kryzysie COVID-19), które mogą mieć wpływ na ryzyko kredytowe instrumentu finansowego od momentu jego pierwotnego wykorzystania. Instytucje finansowe powinny rozważyć bieżące wyjątkowe okoliczności przy ustalaniu, które informacje można uwzględnić jako wiarygodne informacje. Instytucje finansowe powinny także dokładnie ocenić stopień – między innymi, wysoki stopień niepewności i wszelkie nieoczekiwane zmiany w krótkoterminowych perspektywach gospodarczych, które będą miały wpływ na gospodarkę podczas tzw. życia danego instrumentu finansowego – jego wykorzystania przez klienta.
  • Wykonując powyższe, instytucje finansowe powinny rozróżniać dłużników, dla których długoterminowa sytuacja Kryzysu COVID-19 nie wpłynie znacząco na sytuację kredytową, od tych, którzy raczej nie odzyskają swojej zdolności kredytowej.
  • W każdym razie, przy określaniu wpływu na rachunek zysków i strat banków, wynikający z uznania oczekiwanych strat kredytowych (ECL), czynniki mitygujące to ryzyko w formie zabezpieczeń lub gwarancji publicznych powinny być także rozważone. Właściwe organy powinny również należycie uwzględnić wyjątkowe okoliczności, upoważniając instytucje finansowe do zastosowania ustaleń przejściowych przewidzianych w CRR.

Ochrona konsumentów

  • EBA podkreślił, że zasady najwyższej ochrony konsumentów podczas Kryzysu COVID-19 nie zmieniają się i instytucje finansowe mają postępować w sposób jak najbardziej elastyczny w odniesieniu do ich ochrony. Co więcej, EBA wyraźnie wezwał wszystkie instytucje finansowe do działania w interesie konsumentów.
  • W szczególności instytucje finansowe mają upewnić się, że klienci w pełni rozumieją konsekwencje podjęcia jakichkolwiek środków (np. odroczenia płatności rat kredytowych), bez ukrytych opłat, oraz że takie nowe warunki nie powinny mieć automatycznego negatywnego wpływu na zdolność kredytową klienta. Przekaz ma być jasny i zrozumiały dla konsumentów. EBA przypomina instytucjom finansowym o przyznaniu takich środków zgodnie z prawem UE, np. na podstawie dyrektywy w sprawie kredytu hipotecznego i dyrektywy w sprawie kredytu konsumenckiego.
  • EBA zwraca uwagę na znaczenie starannego rozważenia – z punktu widzenia prawa i reputacji danej instytucji finansowej – czy potencjalna perspektywa nałożenia wszelkich nowych i dodatkowych opłat, specjalnie wprowadzonych w związku ze Środkami Zaradczymi, oraz potencjalna wszelka sprzedaż krzyżowa dodatkowych produktów konsumentom – takich jak ubezpieczenia dodatkowe – z wykorzystaniem argumentacji Kryzysu COVID-19 powinna mieć miejsce.
  • EBA wzywa instytucje finansowe oferujące Środki Zaradcze aby nie uznawały takich środków jako prowadzących automatycznie do przeklasyfikowania pożyczki na tzw. zagrożoną ekspozycję – przyjęcie tymczasowych Środków Zaradczych nie powinno automatycznie prowadzić do negatywnych skutków dla wiarygodności kredytowej konsumenta.
  • EBA zachęca konsumentów i handlowców do podjęcia niezbędnych środków sanitarnych, w przypadku udostępniania lub korzystanie z terminali w punktach sprzedaży w celu płacenia za towary w sklepie, które wymagają podania kodu PIN, w tym poprzez rozważenie wszystkich dostępnych metod płatności, takich jak płatności zbliżeniowe lub zdalne.
  • EBA wzywa dostawców usług płatniczych (PSP) do ułatwienia konsumentom dokonywania płatności bez konieczności kontaktu fizycznego, korzystając z istniejącego wyłączenia od silnego uwierzytelnianie klienta (SCA) dostępnego dla płatności zbliżeniowych w punkcie sprzedaży zgodnie z art. 11 RTS w sprawie SCA i CSC.
  • EBA zalecił korzystanie z płatności zbliżeniowych do 50 EUR na transakcję – dozwolone na podstawie RTS.
  • EBA zauważa, że w czasach zwiększonych zakupów w Internecie konsumenci mogą chronić się przed oszustwami i innymi zagrożeniami, postępując zgodnie z kluczowymi wskazówkami opublikowanymi przez EBA i właściwe organy krajowe w odniesieniu do produktów finansowych. Równocześnie można zastosować te dobre praktyki także do innych zakupów.

 

Konsultacje oraz wymogi sprawozdawcze banków względem EBA

W ramach działań podjętych jako następstwo decyzji EBA o skoncentrowaniu się banków na kluczowych operacjach i ograniczeniu wszelkich nieistotnych czynności w czasie pandemii koronawirusa, EBA dokonał przeglądu wszystkich bieżących działań wymagających działań banków w nadchodzących miesiącach i zdecydował:

1.przedłużyć terminy trwających konsultacji publicznych o 2 miesiące;

2.przełożyć wszystkie przesłuchania publiczne zaplanowane na późniejszą datę i przeprowadzić je zdalnie za pośrednictwem telekonferencji lub podobnych środków;

3.przedłużyć datę przekazania planów finansowania;

4.w porozumieniu z BCBS, aby przedłużyć datę przekazania do Ilościowego Badania Wpływu (QIS) na podstawie danych z grudnia 2019 r.

Podsumowując należy stwierdzić, iż w preambule EBA wzywa do elastyczności i pragmatyzmu w stosowaniu ram w zakresie wymogów ostrożnościowych i wyjaśnia, że w przypadku powstania zadłużenia nie powinna być stosowana automatyczna klasyfikacja statusu niewykonania zobowiązania. EBA podkreślił równocześnie znaczenie odpowiedniego pomiaru ryzyka i oczekuje, że instytucje finansowe będą traktować priorytetowo indywidualne oceny prawdopodobieństwa zapłaty przez dłużników.

Ponadto ochrona konsumentów pozostaje priorytetem, a instytucje finansowe powinny zapewnić pełne ujawnianie informacji i działać w interesie klientów, bez propozycji ukrytych opłat lub automatycznego wpływu tej sytuacji na ratingi kredytowe klientów.

W tej sytuacji, zdaniem EBA, kluczową sprawą pozostają także sprawnie działające usługi płatnicze całego sektora finansowego.

EBA, podobnie jak cały sektor finansowy, opowiedział się w całości za wsparciem gospodarki i klientów w obliczu Kryzysu Covid-19.

 

SKONTAKTUJ SIĘ Z NAMI

Dr Agnieszka Serzysko
Radca prawny, Partner, Szef Sektora Usług Finansowych
T: +48 608 317 176
E:  a.serzysko@kochanski.pl