Powrót do „nowej normalności” w pracy
W związku z pandemią SARS-CoV-2 wdrożono w Polsce środki mające na celu zapobieganie rozprzestrzenianiu się tej choroby. Niezależnie od tego, czy zagrożenie będzie miało charakter stały, czy też możliwe będzie szybkie wyeliminowanie wirusa z przestrzeni publicznej, zbliża się czas powrotu do normalnego funkcjonowania gospodarki i miejsc pracy.
Od 18 maja rozpoczął się nowy etap znoszenia ograniczeń wprowadzonych w działalności gospodarczej i życiu społecznym w związku z COVID-19. Ten nowy etap „odmrażania gospodarki” obejmuje wznowienie działalności przez restauracje, bary, kawiarnie oraz salony fryzjerskie i kosmetyczne. Zmiany dotyczą także zajęć w początkowych klasach szkoły podstawowej i końcowych klasach szkół średnich oraz na wyższych uczelniach. Wcześniej wznowienie działalności gospodarczej objęło branżę hotelarską i centra handlowe.
Zniesienie ograniczeń musi być powiązane z zastosowaniem odpowiednich środków zapewnienia bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy oraz w życiu społecznym. Pracodawcy muszą więc sprostać obowiązkom wynikającym z przepisów związanych z COVID-19 oraz oczekiwaniom pracowników dotyczącym miejsc pracy i trybu pracy.
Rozważając powrót do zakładów pracy, pracodawcy powinni przeprowadzić ocenę ryzyka i dokonać analizy stosowanych praktyk oraz nowych wymogów, zapewniających bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Ogólne obowiązki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
Na podstawie kodeksu pracy pracodawca ma obowiązek chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, ze szczególnym uwzględnieniem organizacji pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki jej wykonywania, reagowania na potrzeby w zakresie BHP oraz dostosowywania środków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników.
Pracodawca ma także obowiązek informowania pracowników o zagrożeniach związanych z wykonywaną pracą oraz o zasadach postępowania w razie wypadku lub innych potencjalnie groźnych sytuacji.
Pracodawca jest zobowiązany do wypełniania obowiązków z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy zarówno wobec pracowników zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, jak i wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych (umowa zlecenia, umowa o dzieło) oraz osób prowadzących działalność gospodarczą.
Z drugiej strony, także na pracowniku spoczywa odpowiedzialność za zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy. W szczególności pracownik jest zobowiązany do przestrzegania przepisów BHP i wytycznych pracodawcy w tym zakresie, a także do stosowania odpowiednich środków ochrony indywidualnej oraz do współpracy z pracodawcą przy wykonywaniu obowiązków w zakresie BHP.
Ocena ryzyka
Przed powrotem do pracy w zakładach pracy powinny zostać określone zagrożenia związane z epidemią, gdyż właściwa ocena ryzyka w środowisku pracy jest ważnym elementem wprowadzania „nowej normalności” w pracy. Podczas weryfikacji oceny ryzyka należy zwrócić uwagę na nietypowe sytuacje, mogące powodować problemy, oraz wszelkie zagrożenia psychospołeczne stwierdzone w związku z pandemią.
Pandemia powoduje uzasadniony niepokój, stres i frustrację w większości grup zawodowych. Lęk i poczucie realnego zagrożenia mogą zwiększać stres całego zespołu. Obecna trudna sytuacja może wpływać negatywnie nie tylko na stan psychofizyczny pracowników, ale także na ich reakcje i zachowanie w pracy. Dlatego ważne jest, aby aktualizować ocenę ryzyka z uwzględnieniem zdrowia psychicznego pracowników.
Analiza oceny ryzyka powinna również obejmować kwestie związane z obowiązkiem zapewnienia społecznego dystansu między pracownikami, narażeniem na ryzyko zakażenia w drodze do i z pracy oraz ustanowieniem procedur na wypadek choroby w zakładzie pracy.
Ważne jest, aby w procesie weryfikacji oceny ryzyka uczestniczyli także pracownicy i ich przedstawiciele.
Kolejnym krokiem po dokonaniu aktualizacji oceny ryzyka jest zastosowanie odpowiednich środków bezpieczeństwa i kontroli w celu umożliwienia normalnej pracy przy jednoczesnym zapobieganiu rozprzestrzenianiu się COVID-19.
Szczególne środki i obowiązki
Zgodnie z przepisami związanymi z COVID-19 w celu wykonywania pracy w zakładzie pracy powinny zostać spełnione szczególne wymagania. Nowe przepisy dotyczą zarówno pracodawców, którzy nie zaprzestali działalności gospodarczej, jak i tych, którzy wracają do pracy po zakończeniu okresu zamknięcia.
W zakładach pracy muszą być spełnione następujące wymagania:
- obowiązkowe zakrywanie nosa i ust (noszenie masek ochronnych lub przyłbic) przez pracowników zajmujących się bezpośrednią obsługą klientów i osób z zewnątrz;
- osoby zatrudnione w zakładzie, które w ramach wykonywania pracy nie mają kontaktu z osobami z zewnątrz, nie są zobowiązane do noszenia masek / przyłbic, chociaż Państwowa Inspekcja Pracy wskazuje, że noszenie masek jest zalecane;
- wszyscy pracownicy powinni być wyposażeni w jednorazowe rękawiczki lub środki do dezynfekcji rąk;
- odległość pomiędzy sąsiadującymi miejscami pracy powinna wynosić co najmniej 1,5 metra, zaś jeśli ze względu na charakter wykonywanych czynności nie jest to możliwe, pracownicy powinni być wyposażeni w środki ochrony indywidualnej.
Zastosowanie niektórych z powyższych zaleceń może wymagać nowej aranżacji przestrzeni w miejscu pracy. Pracodawcy mogą rozdzielić stanowiska pracy za pomocą odpowiednich przegród w celu zapewnienia większej ochrony. Ponadto wydaje się możliwe tworzenie tymczasowych miejsc pracy w przestrzeniach publicznych, takich jak sale konferencyjne czy stołówki. Pozwoli to na zapewnienie wystarczającej odległości pomiędzy pracownikami.
Ponadto, w przypadku powrotu do pracy w zakładzie pracy, pracodawca może także rozważyć wprowadzenie limitów liczby osób w miejscach dostępnych dla wszystkich pracowników, takich jak kuchnie, stołówki czy pomieszczenia socjalne. Dobrym rozwiązaniem może być również wykorzystanie komunikacji zdalnej w miejsce tradycyjnych spotkań pracowników. Wprowadzenie takich środków wydaje się konieczne w celu zminimalizowania ewentualnego ryzyka rozprzestrzeniania się infekcji.
Ważne jest również, aby pracownicy pamiętali o zachowaniu około 2-metrowej odległości pomiędzy sobą podczas rozmowy, zarówno przy stanowisku pracy, jak i w innych miejscach, takich jak kuchnia.
Pracodawcy powinni także zadbać o:
- zapewnienie powszechnego dostępu środków do dezynfekcji rąk i elementów wyposażenia biura, tj. biurek, klawiatur, myszy, uchwytów, blatów kuchennych i koszy na śmieci; zapewnienie pracownikom, klientom i kontrahentom dostępu do miejsc, w których mogą umyć ręce wodą z mydłem;
- zachęcanie do regularnego i dokładnego mycia rąk przez osoby przebywające w miejscach publicznych – przy użyciu wody
z mydłem lub środka do dezynfekcji rąk na bazie alkoholu (zawierającym co najmniej 60% alkoholu); - umieszczenie w widocznym miejscu informacji o skutecznym myciu rąk;
- aktywną komunikację, np. szkolenia personelu prowadzone przez specjalistów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy.
W miejscu pracy powinny także obowiązywać rygorystyczne zasady dotyczące czystości. W szczególności, wszystkie powierzchnie dotykowe, w tym biurka, lady i stoły, klamki, włączniki światła, poręcze i inne przedmioty (np. telefony, klawiatury) muszą być regularnie czyszczone środkiem dezynfekującym lub wodą z detergentem. Ponadto regularnie i starannie czyszczone powinny być wszystkie często używane miejsca, takie jak toalety i części wspólne.
Zmiana trybu pracy
Niewątpliwie pandemia COVID-19 zmieniła sposób pracy i zasady wykonywania niektórych obowiązków pracowniczych. Faktem jest, że w regionach, w których potwierdzono obecność COVID 19, pracodawcy muszą zaakceptować potrzebę wprowadzenia środków umożliwiających pracę zdalną i pozwalających na zminimalizowanie ewentualnego rozprzestrzeniania się wirusa.
Jednym z rozwiązań pozwalających na zapewnienie lepszej ochrony przed COVID-19 jest wprowadzenie pracy zmianowej lub rotacyjnej. Warto ponadto rozważyć oddelegowanie pracowników do pracy w stałych zespołach, uniemożliwiając ich kontakt z członkami innych zespołów. Pozwoli to na uniknięcie niepotrzebnego kontaktu między poszczególnymi pracownikami, a w przypadku zakażenia wystarczająca może okazać się izolacja danego zespołu, nie zaś całego personelu.
Izolacja społeczna pokazała, że w niektórych przypadkach możliwa jest praca zdalna, która ze względu na ciągłe ryzyko rozprzestrzeniania się COVID-19 powinna być w miarę możliwości kontynuowana. Pracodawcy powinni, o ile to możliwe, zezwolić pracownikom na pracę w domu lub w sposób elastyczny w zakładzie pracy (np. w różnych godzinach). W takim przypadku konieczna może być aktualizacja wewnętrznych procedur firmowych.
Do pracy zdalnej należy przede wszystkim nakłaniać osoby szczególnie narażone na ciężki przebieg COVID-19.
Maksymalne ograniczenie podróży służbowych, zarówno krajowych, jak i zagranicznych, oraz zachęcanie pracowników do odbywania spotkań przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość (np. Skype, Zoom) to kolejne rozwiązania zapobiegające rozprzestrzenianiu się SARS-CoV-2.
„Nowa normalność” w zakładach pracy będzie wymagała pewnych zmian i znacznego zaangażowania zarówno ze strony pracodawcy, jak i pracowników.
SKONTAKTUJ SIĘ Z NAMI
Anna Gwiazda
Radca prawny, Partner, Szef Praktyki Prawa Pracy
T: +48 660 765 903
E: a.gwiazda@kochanski.pl