4 lutego 2025 r. w systemie Rządowego Centrum Legislacji opublikowany został projekt Ustawy o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych (UC34).
Dotychczas zawieranie oraz rejestracja porozumień zbiorowych i układów zbiorowych były uregulowane w Kodeksie pracy oraz w ministerialnym rozporządzeniu.[1] Zmiana przepisów jest jednak konieczna w związku z wejściem w życie Dyrektywy w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych[2].
Projekt ten reguluje zasady:
- Zawierania, obowiązywania, ewidencjonowania i udostępniania układów zbiorowych pracy
- Ewidencjonowania i udostępniania porozumień zbiorowych
- Sporządzania i przekazywania sprawozdań dotyczących wskaźnika zasięgu rokowań zbiorowych
- Ustalania i aktualizacji Planu Działania na Rzecz Wspierania Rokowań Zbiorowych
W konsekwencji uchylone zostaną przepisy działu XI Kodeksu pracy .
Część przepisów projektu ustawy to powtórzenie dotychczasowych rozwiązań. Jednocześnie warto jest zwrócić uwagę na kilka ważnych kwestii.
Zasady zawierania układów zbiorowych
Na tych pracodawców, którzy spełniają łącznie następujące warunki:
- Zatrudniają co najmniej 50 osób wykonujących pracę zarobkową
- Działa u nich co najmniej jedna organizacja związkowa
- Nie są objęci żadnym układem zbiorowym pracy
nowe przepisy nakładają obowiązek podejmowania rokowań nad zawarciem zakładowego układu zbiorowego pracy raz na dwa lata.
To rozwiązanie ma na celu zwiększenie liczby układów zbiorowych, jednak spotkało się z krytycznymi uwagami, m.in. ze strony Ministerstwa Edukacji.
W uwagach do projektu ustawy wskazane bowiem zostało, że konieczność przeprowadzania tego procesu raz na dwa lata wydaje się nadmiarowa, tym bardziej, że może dojść do sytuacji, kiedy nie zakończono jeszcze negocjacji wcześniejszego układu, a upłynął już okres obligujący do podjęcia następnych rokowań.
Dotychczas układ zbiorowy pracy określał:
- Warunki, jakim powinna odpowiadać treść stosunku pracy oraz
- Wzajemne zobowiązania stron, w tym dotyczące stosowania układu i przestrzegania jego postanowień
Projekt ustawy zawiera również otwarty katalog spraw, które mogą być regulowane w drodze układu zbiorowego pracy. Są to m.in.:
- Wymiar i normy czasu pracy
- Warunki wynagradzania
- Godzenie życia zawodowego z życiem prywatnym
- Kwestie dotyczące zarządzania wiekiem i aktywnego starzenia
Jednocześnie, w dalszym ciągu warunki układu zbiorowego pracy mniej korzystne dla pracowników /osób objętych takich układem niż przepisy prawa pracy będą nieważne z mocy prawa.
Układy zbiorowe będą mogły być zawierane na czas określony i nieokreślony, w drodze rokowań pomiędzy pracodawcą a organizacjami związkowymi. Jednocześnie projekt ustawy przewiduje możliwość udziału mediatora, którego zadaniem będzie pomoc stronom w osiągnięciu porozumienia co do treści układu.
Krajowa Ewidencja Układów Zbiorowych Pracy
Zgodnie z projektem ustawy minister właściwy ds. pracy będzie prowadził Krajową Ewidencję Układów Zbiorowych Pracy, do której zgłaszane będą układy zbiorowe i porozumienia zbiorowe oraz protokoły dodatkowe.
Samo zgłoszenie będzie polegało na wprowadzeniu danych przez formularz dostępny na stronie www oraz załączeniu cyfrowego odwzorowania treści układu zbiorowego, porozumienia lub protokołu. Treść cyfrowego odwzorowania układu zbiorowego pracy, porozumienia zbiorowego lub protokołu dodatkowego będzie udostępniana zgodnie z przepisami o dostępie do informacji publicznej.
Zasady wystąpienia z ponadzakładowego układu zbiorowego
Projekt wprowadza procedurę wystąpienia pracodawców z ponadzakładowego układu zbiorowego w przypadku, gdy, z uwagi na sytuację ekonomiczną, stosowanie jego postanowień uniemożliwiłoby dalsze funkcjonowanie danego pracodawcy.
Nie będzie to wymagało już, jak dotychczas, zawarcia przez wszystkie strony układu dodatkowego protokołu. Pracodawca, który będzie chciał wystąpić z ponadzakładowego układu zbiorowego będzie musiał jedynie złożyć pisemne oświadczenie stronom tego układu wraz z uzasadnieniem.
Zmiana procedury rozszerzenia stosowania ponadzakładowego układu zbiorowego pracy
Zgodnie z projektem zmieniona zostanie skomplikowana procedura rozszerzenia ponadzakładowego układu zbiorowego na pracowników zatrudnionych u pracodawcy nieobjętego żadnym takim układem , opisana w art. 241 (18) Kodeksu pracy.
Po przyjęciu ustawy minister właściwy do spraw pracy, na pisemny wniosek:
- Organizacji pracodawców
- Co najmniej dwóch pracodawców lub
- Organizacji związkowych
które zawarły ponadzakładowy układ zbiorowy będzie mógł rozszerzyć jego stosowanie (w całości lub w części) na pracodawcę nie objętego żadnym układem, po zasięgnięciu opinii tego pracodawcy lub wskazanej przez niego organizacji zrzeszającej pracodawców oraz zakładowej organizacji związkowej (o ile jest taka).
Możliwość zakwestionowania postanowień układu zbiorowego pracy
Z wnioskiem o ustalenie, czy treść układu zbiorowego pracy jest zgodna z przepisami prawa pracy lub czy został on zgodnie z nimi zawarty zgodnie z przepisami będą mogli wystąpić:
- Pracownik
- Inna niż pracownik osoba wykonująca pracę zarobkową
- Organizacja związkowa lub pracodawca, objęci postanowieniami układu zbiorowego pracy
- Inspektor pracy
- Prokurator
Wniesienie takiego wniosku nie wstrzyma jednak wejścia w życie i stosowania zbiorowego układu pracy.
Wnioski będą rozpatrywane przez sądy pracy w oparciu o przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym.
Podsumowanie
Nie znamy jeszcze dokładnego terminu, w którym proponowane zmiany wejdą w życie. Prace nad nowymi przepisami można jednak śledzić tutaj.
Masz pytania? Skontaktuj się z nami
[1] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 4 kwietnia 2001 r. w sprawie trybu postępowania w sprawie rejestracji układów zbiorowych pracy, prowadzenia rejestru układów i akt rejestrowych oraz wzorów klauzul rejestracyjnych i kart rejestrowych (Dz.U. Nr 34, poz. 408).
[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2041 z 19 października 2022 r. w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej
