Sektor bankowy w oku cyklonu – wnioski po XII Kongresie Prawa Bankowego
Potężna fala roszczeń konsumentów z jednej strony, z drugiej technologiczna rewolucja, która może być zarówno wielką szansą, jak i zagrożeniem. Do tego niepewność regulacyjna, która utrudnia wyznaczenie bezpiecznego kursu. Polski sektor bankowy przypomina dziś statek na wzburzonym morzu. Co będzie dla niego szansą na zmianę warunków i pełne rozwinięcie żagli?
Odpowiedzi szukamy w dyskusjach, które odbywają się podczas XII Kongresu Prawa Bankowego. To jedna z największych platform do rozmowy o najbardziej aktualnych i palących kwestiach definiujących obecny i przyszły rynek polskiej bankowości.
Gdy ochrona konsumenta zamienia się w przemysłową taśmę
Jednym z najgorętszych tematów Kongresu okazuje się bezprecedensowa skala sporów banków z konsumentami.
To, co zaczęło się jako słuszna ochrona praw jednostki, w niektórych obszarach przekształciło się bowiem w zorganizowany „przemysł roszczeniowy”, którego wartość szacuje się dziś na miliardy złotych.
- Sankcja Kredytu Darmowego (SKD) – masowe pozywanie banków o najdrobniejsze uchybienia w umowach prowadzi do tysięcy postępowań i paraliżu systemu
- Trwające od dekady spory frankowe stały się poligonem doświadczalnym, co, zdaniem wielu ekspertów, doprowadziło do wypaczenia standardów ochrony konsumenta
- Kwestionowanie wskaźnika WIBOR to z kolei gorący front, który może na nowo zdestabilizować rynek kredytowy
Problemy te potęguje nieprzewidywalność orzecznictwa. Pytania kierowane do Trybunału Sprawiedliwości UE sprawiają wrażenie, jakby prawo było pisane na nowo, co podważa fundamentalne zaufanie do umów i stabilności systemu prawnego.
Problem narasta, gdy indywidualna pomoc prawna zmienia się w zautomatyzowany model biznesowy nastawiony na masowe generowanie roszczeń. To z kolei tworzy systemową niepewność i sprawia, że sektor, zamiast koncentrować się na innowacjach, musi gasić prawne pożary. Potrzebna jest interwencja państwa i przywrócenie proporcji – mówi Tomasz Leśko, radca prawny i partner współprowadzący Praktykę Sporów Instytucji Finansowych, który był jednym z panelistów rozmowy o budowie modeli biznesowych na ochronie praw konsumenta, pytań prejudycjalnych i orzecznictwa TSUE oraz roli informacji i granic ochrony klientów banków.
Cyfrowa twierdza pod ostrzałem – technologia jako szansa i zagrożenie
Polskie banki to światowi liderzy innowacji – wystarczy wspomnieć BLIK, który zrewolucjonizował płatności online. By skutecznie chronić dane i pieniądze klientów instytucje finansowe budują dziś prawdziwe „cyfrowe twierdze”, te jednak są bezustannie atakowane.
Oszuści wykorzystują inżynierię społeczną, złośliwe oprogramowanie i sztuczną inteligencję, by manipulować klientami i obchodzić zabezpieczenia.
Banki chcą i mogą z tym walczyć, ale napotykają na bariery prawne:
- Brak zgody na analizę behawioralną: Automatyczna analiza nietypowych zachowań klienta (np. logowanie z dziwnego miejsca, nietypowe ruchy myszką) mogłaby zatrzymać wiele oszustw, jednak dziś zgadza się na nią zaledwie co czwarty klient
- Brak odpowiedzialności telekomów: Firmy telekomunikacyjne nie są włączone w system odpowiedzialności za spoofing (podszywanie się pod bank), co ułatwia działanie przestępcom
- Nieprecyzyjne prawo: Pojęcia takie jak „autoryzacja” czy „rażące niedbalstwo” klienta są różnie interpretowane przez banki i regulatorów, co prowadzi do sporów w sprawach o zwrot skradzionych środków
Prawo nie może tworzyć iluzji bezpieczeństwa i przy okazji ograniczać tych, którzy mają narzędzia do walki z cyberprzestępczością. Dlatego by skutecznie chronić klientów i ich pieniądze, bezwzględnie musi nadążać za technologią. Nie ma od tego ucieczki.
Jakie rozwiązania sprzyjają budowaniu sektorowej stabilności
Chociaż skala i złożoność wyzwań, które czekają sektor bankowy są co najmniej imponujące, wydaje się, że uczestnicy kongresu koncentrowali się na praktycznych aspektach tego, co jest do zrobienia i konkretnych, realnych rozwiązaniach, które miałyby szansę przywrócić równowagę w całym ekosystemie.
Wśród najważniejszych kierunków działań wymieniono:
- Jednolity wzorzec umowy kredytu hipotecznego. Czy standaryzacja umowy mogłaby stać się „szczepionką” na ryzyko prawnych sporów? Pomysł zyskuje zwolenników, a dyskusja dotyczy jego formy – czy powinna to być samoregulacja branżowa, czy rozwiązanie ustawowe. Taki wzorzec mógłby nie tylko uprościć życie klientom, ale także rozwiązać problem tzw. klauzul modyfikacyjnych, kluczowych w umowach zawieranych na dekady
- Dialog z regulatorami. Kluczowa jest ścisła współpraca sektora bankowego z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Rzecznikiem Finansowym i Ministerstwem Sprawiedliwości. Wspólne wypracowanie standardów i dobrych praktyk to najlepsza droga do zbudowania przewidywalnego i sprawiedliwego otoczenia prawnego
- Dostępność jako standard. Nowoczesny bank to bank dostępny dla wszystkich – także dla seniorów i osób z niepełnosprawnościami. Wchodzący w życie Europejski Akt o Dostępności to nie tylko obowiązek, ale i szansa na zbudowanie usług finansowych prawdziwie dla każdego
Dialog jest dla nas kluczowy. Dlatego inicjatywy takie jak jednolity wzorzec umowy czy powołanie grup roboczych przy UOKiK to, moim zdaniem, krok w dobrą stronę. Naszą rolą jako prawników jest bowiem nie tylko reagowanie na kryzysy, ale przede wszystkim umiejętne budowanie stabilnych i przewidywalnych ram prawnych na przyszłość – mówi Tomasz Leśko.
XII Kongres Prawa Bankowego pokazuje, że branża jest świadoma zagrożeń. Teraz czas na odważne i skoordynowane działania, które pozwolą statkowi polskiej bankowości bezpiecznie wypłynąć na spokojniejsze wody.
Masz pytania? Skontaktuj się z nami
Tomasz Leśko
