Najnowsze badania prowadzone w ramach ONZ[1] wskazują, że działalność człowieka spowodowała pojawienie się 37 tys. gatunków obcych, przy czym 3,5 tys. z nich to gatunki inwazyjne, których negatywny wpływ stanowi koszt dla gospodarki na poziomie ponad 400 mld USD.
Inwazyjne gatunki obce to rośliny, zwierzęta, patogeny oraz inne organizmy, które nie są rodzime dla ekosystemów, mogą powodować poważne szkody środowiskowe czy gospodarcze i negatywnie oddziaływać na zdrowie człowieka. Powodują wymieranie roślin i zwierząt, ze względu na brak naturalnych wrogów i bardzo dobre warunki do rozmnażania się i rozwoju.
Cele ochrony bioróżnorodności
Na poziomie międzynarodowym[2] państwa członkowskie ONZ zobowiązały się do działań na rzecz zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej, m.in. ochrony siedlisk, przywracania ekosystemów i zagrożonych gatunków.
Do 2030 r. Unia Europejska[3], w ramach ochrony bioróżnorodności, przyjęła cele odbudowy zasobów przyrodniczych i zwalczania inwazyjnych gatunków obcych, w tym m.in.:
- Ograniczenie o 50 proc. liczby gatunków z czerwonej księgi
- Ograniczenie o 50 proc. stosowania pestycydów
- Objęcie 25 proc. gruntów rolnych rolnictwem ekologicznym
Ochrona bioróżnorodności to globalne wyzwanie
UE definiuje inwazyjny gatunek obcy jako gatunek, którego wprowadzenie lub rozprzestrzenianie się zagraża – jak stwierdzono – bioróżnorodności i powiązanym usługom ekosystemowym lub oddziałuje na nie w niepożądany sposób[4], klasyfikując 84 takie gatunki[5].
Katalog ten nie jest jednak zupełny, ponieważ brakuje w nim np. ekspansywnej nawłoci kanadyjskiej powodującej ograniczenie liczebności zapylaczy.
Unijne regulacje na rzecz zwalczania inwazyjnych gatunków obcych wprowadziły ograniczenia w tzw. łańcuchu eksportowym, m.in. w zakresie:
- Wprowadzania na terytorium UE
- Przetrzymywania
- Hodowania
- Wprowadzania do obrotu
- Wykorzystywania lub wymieniania
- Zezwalania na ich rozmnażanie, hodowlę lub uprawę
- Uwalniania do środowiska
W coraz bardziej zglobalizowanym świecie, dążącym jednocześnie do zrównoważonego rozwoju, wzrasta znaczenie ochrony środowiska, w tym ekosystemów i bioróżnorodności. Wsparciem tych procesów może być sztuczna inteligencja.
Rola AI w zwalczaniu inwazyjnych gatunków obcych
AI, poprzez monitorowanie terenów szczególnie narażonych na ekspansję inwazyjnych gatunków obcych, może pełnić istotną rolę w zapobieganiu pojawianiu się tych gatunków na terytorium UE.
W przypadku stwierdzenia ich wystąpienia, państwa członkowskie uprawnione są do zastosowania środków nadzwyczajnych zmierzających do wyprowadzenia tych gatunków poza UE. Państwa członkowskie są zobowiązane do wdrożenia systemów nadzoru nad rozprzestrzenianiem się inwazyjnych gatunków obcych na terenach lądowych i morskich. System monitorowania powinien być „wystarczająco dynamiczny, aby szybko wykryć pojawienie się w środowisku danego terytorium państwa członkowskiego lub jego części inwazyjnego gatunku obcego stwarzającego zagrożenie dla Unii”.
AI jako narzędzie wspierające rozwój energetyki odnawialnej przyjaznej środowisku
Zastosowanie dynamicznie rozwijającej się AI w systemach ochrony przed inwazyjnymi gatunkami obcymi mogłoby istotnie zwiększyć skuteczność monitorowania i rozpoznawania zagrożeń związanych z rozprzestrzenianiem się gatunków inwazyjnych.
Nowe technologie cyfrowe pozwalają na wdrożenie zaawansowanego modelowania i analityki cyfrowej.
Warto jednak pamiętać, że koncepcja wykorzystania AI jako narzędzia przyjaznego dla środowiska i klimatu zależy od ograniczenia emisji generowanych przez centra danych[6]. A to z kolei oznacza potrzebę pilnego rozwoju elektryfikacji opartej na wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii (OZE).
Co więcej, wzrasta zależność pomiędzy technologiami OZE a ochroną bioróżnorodności, w tym ochroną rodzimych gatunków flory i fauny. Obserwowany jest wzrost bioróżnorodności na terenach, gdzie zlokalizowane są instalacje OZE ze względu np. na tzw. efekt cienia w przypadku instalacji fotowoltaicznych (PV) czy nawilżenia powietrza w przypadku hybrydowych instalacji PV w modelu agro-hydro-pv. Biorąc pod uwagę konieczność stosowania inteligentnych narzędzi do sterowania wytwarzaniem energii z OZE (systemy pomiarowo-rozliczeniowe), skorelowanie takich instalacji z systemem AI wspiera monitorowanie i analizowanie czynników zagrożenia dla utraty bioróżnorodności.
Rola AI w ochronie bioróżnorodności
Celem AI Act[7] jest wykorzystanie sztucznej inteligencji do poprawy funkcjonowania rynku wewnętrznego, przy jednoczesnym poszanowaniu zasady nie szkodzenia środowisku (do not harm the environment).
AI ma znaleźć zastosowanie w przypadku m.in. stanów nadzwyczajnych dla środowiska naturalnego, kiedy właściwy organ krajowy będzie mógł zezwolić na wykorzystanie AI wysokiego ryzyka.
AI Act dopuszcza także przetwarzanie danych osobowych w ramach tzw. piaskownic regulacyjnych, w celu zabezpieczenia interesu publicznego w obszarze m.in.
- Wysokiego poziomu ochrony środowiska i poprawy jego jakości
- Ochrony różnorodności biologicznej
- Ochrony przed zanieczyszczeniem
- Środków w zakresie transformacji ekologicznej
- Środków w zakresie łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej
Dlatego AI może istotnie wzmocnić działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego, w tym ochrony bioróżnorodności i ochrony przed inwazyjnymi gatunkami obcymi.
Źródło: terazsrodowisko.pl
Data: 26.09.2024
Masz pytania? Skontaktuj się z nami
[1] Raport „Invasive Alien Species Assessment” (2023 r.)
[2] Konwencja o różnorodności biologicznej, sporządzona w Rio de Janeiro 5 czerwca 1992 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 184, poz. 1532)
[3] Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 Przywracanie przyrody do naszego życia (COM/2020/380 final)
[4] art. 3 pkt 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1143/2014
[5] Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2016/1141 z 13 lipca 2016 r.
[6] Kształtowanie cyfrowej przyszłości Europy (COM/2020/67 final)
[7] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1689