Wydawanie i obrót kryptoaktywami

Aktualności | 2020-12-21

10 grudnia 2020 r. Urząd Komisji Nadzoru Finansowego („UKNF”) opublikował stanowisko w sprawie wydawania i obrotu kryptoaktywami („Stanowisko”) na polskim rynku finansowym. Jego celem jest zmniejszenie niepewności regulacyjnej związanej z klasyfikacją i kwalifikacją prawną kryptoaktywów na potrzeby ich oferowania, sprzedaży, lub organizacji obrotu.

We wstępie do Stanowiska, UKNF przyjął szereg zastrzeżeń co do jego stosowania:

1. Stanowisko odnosi się jedynie do aspektów prawnych kryptoaktywów stanowiących właściwość Komisji Nadzoru Finansowego („Komisja”)[1], i nie obejmuje zagadnień związanych z innymi gałęziami prawa.
2. W związku z niepewnością prawną oraz potencjalnymi zagrożeniami wynikającymi z obrotu kryptoaktywami, aktualne pozostaje stanowisko Komisji wskazujące na wysokie ryzyko wynikające z inwestowania lub powierzania środków w ramach ofert nabycia kryptoaktywów, w tym ryzyko utraty części lub całości zainwestowanych środków (Komunikat Komisji z 22 listopada 2017 r.).[2]
3. Opinie i poglądy prezentowane w Stanowisku nie są interpretacją Komisji w rozumieniu art. 11b ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, stanowią jedynie objaśnienie poruszonych zagadnień i nie mają charakteru wiążącego.
4. Stanowisko stanowi uzupełnienie Komunikatu Komisji z 22 listopada 2017 r. w zakresie kwalifikacji prawnej emisji i obrotu kryptoaktywami opartymi na technologii rejestrów rozproszonych (ang. Distributed Ledger Technology – DLT).

Uwagi ogólne

UKNF definiuje i podaje charakterystyczne cechy technologii DLT. Zwraca uwagę przede wszystkim na bezpośredniość wydawania i obrotu kryptoaktywami. Przejawia się ona w dokonywaniu transakcji pomiędzy stronami z wyłączeniem pośredników i oparciu transakcji o model komunikacji peer-to-peer[3] (p2p).

Kolejną cechą charakterystyczną jest decentralizacja, czyli brak odgórnego zarządzania rynkiem kryptoaktywów. Z perspektywy technologicznej oznacza to możliwość wykorzystywania mechanizmu p2p do zawierania umów, brak centralnego miejsca przechowywania informacji oraz brak jednego podmiotu, który ponosiłby odpowiedzialność za decyzje dotyczące danego kryptoaktywa.

Powyższe cechy nie stanowią katalogu zamkniętego i nie mają charakteru absolutnego. Zdarzają się przypadki instytucjonalizowania obrotu i wykształcenia pewnej infrastruktury w przypadku najpopularniejszych kryptoaktywów.

Prawo właściwe dla transakcji

Technologia Blockchain umożliwia kreowanie aktywów cyfrowych przy wykorzystaniu zdecentralizowanej i rozporoszonej bazy danych. Może to spowodować trudności w ustaleniu prawa właściwego dla określenia kwalifikacji prawnej kryptoaktywów. Relacje pomiędzy stronami transakcji opierają się przede wszystkim na zaufaniu oraz na wewnętrznych mechanizmach danej sieci DLT. W konsekwencji, wyegzekwowanie praw i obowiązków na drodze sądowej może okazać się bardzo trudne. Co istotne, stosunki prawne w ramach umów dotyczących kryptoaktywów nie są regulowane jedynie „prawem kodu”[4], a powszechnie obowiązującym prawem w danych jurysdykcjach.

Co ciekawe, jeśli wystawianie i nabywanie kryptoaktywów zostanie potraktowane jako jeden proces technologiczny, może dojść do różnej kwalifikacji prawnej tego samego procesu. UKNF wskazuje, że mimo zastosowania przez emitenta – mającego siedzibę na terytorium RP – prawa obcego w stosunkach umownych z polskimi inwestorami istnieje możliwości zastosowania do jego działalności lub emitowanego kryptoaktywa przepisów regulujących polski rynek finansowy.

Rodzaje tokenów i ich kwalifikacja prawna

Stanowisko definiuje pojęcie tokenizacji jako zjawisko wykorzystania DLT w celu odzwierciedlenia dobra/aktywa w postaci tokenu wskazującego uprawnienia/obowiązki powiązane z pierwotnym aktywem (tokenizacja wtórna), bądź też w celu wykreowania tokenów nierozerwalnie połączonych z nowo stworzonym dobrem/aktywem (tokenizacja pierwotna).

UKNF wyróżnia trzy typy tokenów:

1. tokeny płatnicze (ang. currency type tokens/ exchange tokens),
2. tokeny użytkowe (ang. utlitity tokens),
3. tokeny inwestycyjne (ang. investment/ security tokens).

Co istotne, dwa tokeny identyczne pod względem technologicznym mogą zostać zakwalifikowane w różny sposób. Jeden jako znak kwalifikacyjny[5], a drugi jako instrument zawierający prawa tożsame do praw zawartych w papierze wartościowym lub instrumencie finansowym.

UKNF opisuje poszczególne rodzaje tokenów i wskazuje na sytuacje, w których dana aktywność w sferze emisji i obrotu kryptoaktywami będzie podlegać szczególnym reżimom formalno-prawnym – np. uzyskania zezwolenia, uprawnienia, bądź przygotowania dokumentu informacyjnego.

Tokeny płatnicze

Tokeny płatnicze są tworzone jako alternatywa dla pieniądza będącego oficjalnym środkiem płatniczym, czyli walut FIAT. Służą jako środek wymiany za dobra lub usługi, nie są jednak zalegalizowanym środkiem płatniczym. Oznacza to, że nie posiadają gwarantowanej przepisami prawa zdolności umarzania zobowiązań pieniężnych, a płatność nimi może być dokonana jedynie za zgodą wierzyciela.

Wyróżnia się dwa rodzaje tokenów płatniczych:

1. natywne (generowane autonomicznie – przypisuje się im samoistne posiadanie określonej, zmiennej wartości) – np. Bitcoin,
2. nienatywne (generowane przez zidentyfikowany podmiot na zasadach przez niego określonych).

Kryptowaluty natywne nie są instrumentami finansowymi, a ich kupno, sprzedaż lub wymiana nie stanowią działalności nadzorowanej. Mogą jednak podlegać np. ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Przy kwalifikacji tokenów nienatywnych konieczna jest analiza cech danego tokenu oraz związanych z nimi uprawnień i obowiązków. Na tej podstawie stwierdza się, czy dany token podlega określonym regulacjom w sferze nadzoru finansowego sprawowanego przez Komisję.

Tokeny użytkowe

Tokeny użytkowe dają możliwość nabywania towarów lub usług, które oferuje lub będzie w przyszłości oferował ich wydawca. Upoważniają także do otrzymania odpowiedniej zniżki.

UKNF wskazuje, że do tokenów użytkowych mogą mieć zastosowanie przepisy dotyczące przyrzeczenia publicznego. Oznacza to, że ich wydawca, przyrzekając nagrodę za dokonanie pewnej czynności (np. zakup tokenu) jest obowiązany ją przekazać.

Tokeny użytkowe przypominają bony lub vouchery, jednak co do zasady są klasyfikowane jako znaki legitymacyjne w rozumieniu art. 921 Kodeksu Cywilnego. Oznacza to, że stosuje się do nich przepisy o papierach wartościowych. Działalność w zakresie wydawania i obrotu znakami legitymacyjnymi nie jest objęta nadzorem Komisji, a tym samym wydawanie tokenów użytkowych i kierowanie oferty ich nabycia nie podlega ustawie o obrocie instrumentami finansowymi[6] (UoOIF).

Powyższa ocena może jednak ulec zmianie w przypadku przypisania tokenom użytkowym dodatkowych uprawnień, właściwych np. dla tokenów inwestycyjnych (tzw. tokeny hybrydowe).

Tokeny inwestycyjne

UKNF dokonał następującego podziału tokenów inwestycyjnych:

1. tokeny, które zawierają prawa tożsame do praw zawartych w papierach wartościowych;
   • Mogą występować w następujących formach:
     • dokumentu (przepisy prawa dotyczące rodzajów papierów wartościowych mogą przewidywać wymogi szczególne co do treści dokumentu);
     • w formie zdematerializowanej w rozumieniu art. 5 ust. 1 UoOIF;
     • w formie innej niż dokument, na podstawie odpowiednich przepisów.

• • Podział ten ma charakter ogólny. Przepisy stanowiące podstawę do emisji konkretnych papierów wartościowych mogą wykluczać emisję w formie dokumentu.
  • W doktrynie przeważa pogląd, że dokument może być uznany za papier wartościowy wyłącznie, gdy ustawa nadaje mu taki charakter. Oznacza to brak swobody w tworzeniu nowych typów papierów wartościowych.
  • W przypadku emisji papierów wartościowych w formie tokenów, kluczowe jest zbadanie zdolności emisyjnej danego podmiotu oraz potwierdzenie, że token spełnia wymogi przewidziane dla papierów wartościowych.

2. tokeny, które z uwagi na zawarte w nich uprawnienia odpowiadają w pełny lub częściowy sposób tytułom (prawom) uczestnictwa w przedsiębiorstwach zbiorowego inwestowania (funduszu inwestycyjnym, alternatywnej spółce inwestycyjnej);
   • Przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania zajmują się zbieraniem aktywów, zarządzaniem nimi i
   • Taką działalność mogą wykonywać jedynie: fundusze inwestycyjne, alternatywne spółki inwestycyjne oraz przedsiębiorcy zagraniczni uprawnieni do tego na podstawie odpowiednich przepisów.
   • Ze względu na duży wpływ na stabilność rynku finansowego, jest to działalność reglamentowana, nadzorowana przez Komisję.
3. tokeny będące instrumentami finansowymi, innymi niż wymienione w pkt. 1 i 2;
4. tokeny inwestycyjne zawierające w sobie prawa odpowiadające prawom z udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, inne niż określone w pkt. 2.

Nie stanowią instrumentów finansowych w rozumieniu UoOIF, a obrót nimi nie podlega nadzorowi Komisji.

Wyliczenie nie stanowi jednak katalogu zamkniętego. W obrocie mogą pojawiać się także inne tokeny inwestycyjne lub tokeny łączące cechy różnych tokenów (tokeny hybrydowe). Ich cechą wspólną jest zbieranie uprawnień właściwych dla instrumentów wykorzystywanych na rynku finansowym. Dlatego mogą być ocenianie przez pryzmat działalności na rynku regulowanym.

Podsumowanie

UKNF zwraca uwagę, że pośrednictwo w inwestowaniu w instrumenty finansowe jest działalnością reglamentowaną i podlega nadzorowi Komisji. Nawet jeżeli dany token nie jest instrumentem finansowym, nie uprawnia to do swobodnego publicznego proponowania jego nabycia. Wykorzystywanie tokenów w celach inwestycyjnych może oznaczać rozpoczęcie działalności regulowanej, która wymaga spełnienia określonych wymogów i uzyskania zezwolenia.

Jak możemy pomóc?

Kochański & Partners oferuje wsparcie w procesie emisji kryptoaktywów, obejmujące analizę stanu faktycznego i klasyfikacje działalność jako nadzorowanej przez Komisję Nadzoru Finansowego. Posiadamy szerokie doświadczenie z zakresu aspektów prawnych technologii Blokchain, kryptoaktywów oraz procesów inwestycyjnych.

_____________________________________________

[1] Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz.U.2020.2059)

[2] Komunikat Komisji z dnia 22 listopada 2017 r. w sprawie sprzedaży tzw. monet lub tokenów (ang. Initial Token Offerings – ITOs lub Initial Coin Offerings – ICOs)  https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/Komunikat_ICO.pdf

[3] Peer-to-peer (P2P) to inaczej sieć równorzędna typu „każdy z każdym”. Oznacza to, że każdy węzeł sieci jest równoważny, a więc każdy komputer podłączony do tej sieci może równorzędnie zarówno wysyłaći odbierać dane. Urządzenie połączone w sieci P2P może być jednocześnie serwerem i klientem, dzięki czemu możliwe jest równoległe pobieranie plików i udostępnianie ich innym komputerom podłączonym do tej samej sieci.

[4] Prawem kodu określa się zbiór zasad określonych dla konkretnej sieci Blockchain, które mają w intencji ich twórców regulować stosunki pomiędzy stronami transakcji.

[5] Zgodnie z art. 921¹⁵ Kodeksu Cywilnego

[6] Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U.2020.89 ze zm.)